Highlights
ลักษณ์ 5 นักสังเกตการณ์ เป็นลักษณ์ที่มีนิสัยชอบเก็บตัว มีโลกส่วนตัวสูง ต้องการใช้เวลาอยู่เพียงลำพัง มักจะใช้เวลาไปกับการคิดวิเคราะห์สิ่งต่างๆ ตามหลักเหตุผล มักจะไม่ค่อยสนใจเรื่องความรู้สึก แยกความรู้สึกของตัวเอง
ลักษณะที่โดดเด่นของลักษณ์ 5 คือ การให้ความสำคัญกับความรู้ ข้อมูล มักจะใช้เวลาไปกับการหาความรู้ ข้อมูลที่ตนเองสนใจ พยายามรักษาพื้นที่ส่วนตัวและเวลาส่วนตัวของตัวเอง
ในที่ทำงานคนลักษณ์ 5 เป็นคนที่คิดวิเคราะห์ได้ดี สามารถวางระบบ จัดการ และหาความรู้ได้อย่างเป็นหมวดหมู่ ชอบเรียนรู้อะไรเชิงลึกมากกว่าการรู้จักสิ่งต่างๆ อย่างผิวเผิน สามารถเริ่มทำงานได้ด้วยตัวเองโดยไม่ต้องพึ่งพิงคนอื่นมากนัก
ลักษณ์ 5 (Enneagram Type 5) นักสังเกตการณ์ เป็นลักษณ์ที่มักจะมีบุคลิกภาพเป็นคนที่ค่อนข้างนิ่งๆ แยกตัวเองออกจากความรู้สึก เหมือนแยกตัวเองออกจากโลกภายนอก และใช้ชีวิตอยู่กับโลกแห่งความคิด พวกเขามักจะทำเหมือนกับว่าตัวเองเป็นผู้สังเกตการณ์ของทุกสิ่งที่เกิดขึ้น คอยดูความเป็นไปของสถานการณ์ และมักจะชอบใช้เวลาคิดวิเคราะห์สิ่งต่างๆ อย่างเป็นเหตุเป็นผลอยู่เสมอ
เนื้อหาในบทความ
โครงสร้างบุคลิกภาพ และลักษณะนิสัยของลักษณ์ 5
ลักษณ์ 5 (Enneagram Type 5) คือ ลักษณ์ที่อยู่ในฐานคิดหรือศูนย์หัว ที่มีความกลัวเป็นพื้นฐานของอารมณ์ โดยลักษณ์ 5 จะตั้งกำแพงระหว่างตัวเองกับสิ่งภายนอก หาวิธีการป้องกันสิ่งต่างๆ ด้วยการบริหารจัดการทรัพยากรที่มีให้คุ้มค่ามากที่สุด
นอกจากนั้นคนลักษณ์ 5 มักจะใช้ชีวิตอยู่ในความคิดมากกว่าลักษณ์อื่นๆ พวกเขารู้สึกปลอดภัยที่สุดในโลกแห่งความคิด ต้องการรวบรวมจัดการข้อมูลให้เป็นหมวดหมู่ วิเคราะห์ข้อมูลอยู่ตลอดเวลา คนลักษณ์ 5 ไม่ค่อยชอบอยู่กับอารมณ์ความรู้สึก ไม่ว่าจะเป็นความรู้สึกรุนแรงที่ตัวเองมี หรือความรู้สึกจากคนอื่นก็ตาม เขาพยายามจะแยกตัวออกจากความรู้สึกเพื่อจัดการกับสภาวะอารมณ์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นความเครียด ความโกรธ ความไม่แน่ใจ คนลักษณ์ 5 มักรับรู้ความรู้สึกได้ช้า และรับรู้ความรู้สึกได้เมื่อเขาอยู่คนเดียว
จากโครงสร้างบุคลิกภาพนี้เองที่ทำให้คนลักษณ์ 5 เป็นคนที่มีหลักการ มีโลกส่วนตัวสูง แสดงความรู้สึกออกมาไม่ค่อยเก่ง มักจะทำตัวห่างไกลจากผู้คน ซึ่งเขาใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการคิดวิเคราะห์ รวบรวมข้อมูล
จุดแข็งของคนลักษณ์ 5 คือ ความสนใจใคร่รู้ เขาสามารถเข้าใจสิ่งต่างๆ ได้อย่างรวดเร็ว และมีความเปิดกว้างต่อสิ่งใหม่ๆ พวกเขาสามารถทำความเข้าใจองค์ความรู้เชิงทฤษฎีได้อย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะเรื่องที่พวกเขาสนใจ เขาพร้อมที่จะใช้เวลาทั้งชีวิตของเขาในการเรียนรู้ อุทิศให้กับสิ่งเหล่านั้น
จุดอ่อนของคนลักษณ์ 5 คือ การตัดสินคนอื่นอย่างรวดเร็ว พวกเขามักจะพยายามจัดการรวบรวมข้อมูลเป็นหมวดหมู่ให้ได้มีประสิทธิภาพสูงสุด ซึ่งอาจทำให้เขาต้องตัดสินคนที่เขาพบเจอเพื่อรู้ว่าแต่ละคนควรอยู่หมวดหมู่ไหน นอกจากนั้นคนลักษณ์ 5 เป็นคนที่เก็บตัวค่อนข้างมาก จนอาจทำให้คนอื่นเข้าถึงได้ยาก
ลักษณะเด่นของลักษณ์ 5
ลักษณะที่โดดเด่นของคนลักษณ์ 5 คือ การปกป้องความเป็นส่วนตัว ความรู้สึกสูญเสียพลังเมื่อต้องอยู่กับผู้อื่น ไม่ชอบเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับสิ่งต่างๆ ทำให้เขาดูเป็นคนมีนิสัยค่อนข้างสงบนิ่ง เย็นชา ชอบคิดวิคราะห์ ดูเหมือนเป็นคนเนิร์ดที่ชอบอ่านหนังสือหรือหมกมุ่นอยู่กับสิ่งที่ตัวเองสนใจ นอกจากนั้นลักษณะเด่นของคนลักษณ์ 5 คือ
การแยกตัวออกจากอารมณ์ (emotional detachment) คนลักษณ์ 5 มักจะแยกตัวออกจากอารมณ์ของตัวเองอยู่เสมอ บางครั้งอาจเกิดภาวะรับรู้ความรู้สึกช้า เกิดความรู้สึกอย่างรุนแรงเมื่อผ่านพ้นสถานการณ์เหล่านั้นออกไปแล้ว การแยกตัวจากอารมณ์นี้ช่วยทำให้เขาหลีกเลี่ยงอารมณ์ความรู้สึกที่ไม่ต้องการได้ด้วย
การพึ่งพิงตัวเอง (self-sufficiency) คนลักษณ์ 5 มักจะไม่ค่อยมีความต้องการทางด้านกายภาพมาก เขาใช้ชีวิตอยู่อย่างพอเพียง ให้คุณค่ากับของอย่างที่มันควรจะเป็น พวกเขาพยายามที่จะอยู่ด้วยตัวของตัวเองโดยพึ่งพิงคนอื่นให้น้อยที่สุด พึ่งพิงสิ่งของให้น้อยที่สุด ยกเว้นของที่พวกเขาสนใจ เขาสามารถสะสมหรือใช้จ่ายอย่างฟุ่มเฟือยเพื่อมันได้โดยขัดกับความต้องการทางกายภายด้านอื่นๆ ของชีวิตเขา
การคิดวิเคราะห์ (analyzing) คนลักษณ์ 5 ใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการคิดวิเคราะห์ และการคิดวิเคราะห์นี้เป็นเหมือนพื้นที่ปลอดภัยที่เขาสามารถทำอะไรก็ได้ พวกเขาพยายามคิดว่าจะเกิดอะไรขึ้น จะต้องทำอย่างไรในการมีปฏิสัมพันธ์กับคนอื่น ให้ความสำคัญกับความเป็นระบบและความรู้
สิ่งหลีกเลี่ยง (Avoidance) ของลักษณ์ 5
ในนพลักษณ์ (Enneagram) แต่ละลักษณ์จะมีสิ่งที่ตัวเองหลีกเลี่ยง ซึ่งคนในลักษณ์นั้นมักจะพยายามทำทุกวิถีทางเพื่อหลีกเลี่ยงสิ่งเหล่านั้น โดยอาจเกิดขึ้นอย่างรู้ตัวหรือไม่รู้ตัวก็ได้ ซึ่งสิ่งหลีกเลี่ยง (avoidance) ของลักษณ์ 5 คือ การสูญเสียพลังงาน
การสูญเสียพลังงาน (energy loss) คือ การเสียพลังงานของตัวเองไป ซึ่งอาจหมายถึง เสียเวลา เสียพื้นที่และความเป็นส่วนตัว หรือเสียพลังงานทางกายภาพและจิตใจ คนลักษณ์ 5 มักจะหลีกเลี่ยงสิ่งเหล่านี้โดยอาจคิดกลยุทธ์ วิธีต่างๆ เพื่อรักษาสิ่งเหล่านี้ไว้ให้ได้มากที่สุด
กลไกป้องกันตัวเอง (Defense Mechanism) ของลักษณ์ 5
เมื่อคนในลักษณ์ 5 กำลังจะต้องเผชิญหน้ากับสิ่งหลีกเลี่ยง พวกเขาจะใช้กลไกบางอย่างเพื่อป้องกันตัวเองจากสถานการณ์นั้น สำหรับคนในลักษณ์ 5 กลไกการป้องกันตัวเอง (defense mechanism) คือ การแยกตัว
การแยกตัว (isolation) คือ การแยกตัวเองออกจากความรู้สึก สถานการณ์ ความคิด หรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น โดยการแยกตัวที่คนลักษณ์ 5 ใช้เป็นกลไกป้องกันตัวอาจเกิดขึ้นได้ทั้งในโลกทางกายภาพและสภาพจิตใจ
ยกตัวอย่างเช่นคนลักษณ์ 5 ที่ใช้การแยกตัวทางกายภาพในการแยกตัวเองออกจากกลุ่มคน พวกเขาจะไม่ทำตัวให้โดดเด่น ไม่พูดคุยกับใครในหัวข้อที่เขาไม่สนใจ หรือคนลักษณ์ 5 ที่ใช้การแยกตัวทางสภาพจิตใจจะทำให้ตัวเองเป็นผู้สังเกตการณ์ เมื่อต้องนั่งในวงสนทนาร่วมกับคนอื่น พวกเขาจะมีมุมมองเหมือนกับตัวเองมองเห็นความเป็นไปทั้งหมดของวงสนทนา ราวกับตัวเองมองแต่ละคนจากภายนอกและรับรู้ความเป็นไปของสิ่งที่เกิดขึ้น
การแยกตัวที่เป็นกลไกป้องกันตัวของคนลักษณ์ 5 นี้ยังรวมไปถึงการแยกตัวทางอารมณ์ความรู้สึก ที่พวกเขาจะแยกความรู้สึกออกมาจากความคิด สถานการณ์ที่เป็นอยู่จริงๆ บางครั้งเมื่อเขาพูดถึงความรู้สึก เขาอาจไม่ได้รู้สึกอะไรเลยกับสิ่งเหล่านั้น และเรียนรู้การพูดถึงความรู้สึกจากบริบทโดยรอบ ความเหมาะสม หรือจากหนังและละครที่เคยดูมามากกว่า
กิเลส (Emotional Passion) ของลักษณ์ 5
กิเลส (emotional passion) ในนพลักษณ์เป็นแรงขับเคลื่อนภายในที่จะส่งผลต่อลักษณ์นั้น และส่งอิทธิพลให้เราทำสิ่งต่างๆ ซึ่งกิเลสของลักษณ์ 5 คือ ความโลภ
ความโลภ (avarice) ซึ่งเป็นกิเลสของลักษณ์ 5 คือ ความต้องการมีสิ่งต่างๆ ซึ่งไม่ได้หมายถึงเรื่องเงิน ความมั่นคง หรือทรัพยากรต่างๆ โดยตรง ความโลภที่เป็นกิเลสของคนลักษณ์ 5 มักจะเกี่ยวข้องกับความโลภในเวลา พื้นที่ส่วนตัว พลังงาน หรือความรู้ พวกเขาต้องการสะสมสิ่งเหล่านี้ เพราะสิ่งเหล่านี้มักจะเป็นสิ่งที่เขารู้สึกขาดและไม่ได้รับมากเพียงพออยู่เสมอ
ความหวงแหนในพื้นที่และเวลาส่วนตัวของคนลักษณ์ 5 ไม่ได้เกิดจากความกลัวที่จะต้องเข้าสังคมหรือพบปะผู้คนโดยตรง แต่มักจะเกิดจากความโลภที่ต้องการสิ่งเหล่านี้มากๆ ซึ่งเป็นกิเลสของคนลักษณ์ 5 โดยตรง และแม้ว่าเขาจะมีมากเท่าไหร่ ก็ไม่ได้ทำให้เขารู้สึกพอ
ลักษณ์ย่อย (Subtype) ของลักษณ์ 5
ลักษณ์ย่อย (subtype) คือ รูปแบบของบุคลิกภาพที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละลักษณ์ ซึ่งจะมีอยู่ทั้งหมด 3 รูปแบบด้วยกันตามความสนใจและสภาพแวดล้อม โดยลักษณ์ย่อยของนพลักษณ์จะทำให้คนลักษณ์ต่างๆ มีลักษณะนิสัย แสดงออก และบุคลิกภาพแตกต่างออกไป
ลักษณ์ 5 แบบผดุงตน (Self-preservation, 5 sp)
ลักษณ์ 5 ที่มีลักษณ์ย่อยแบบผดุงตน (self-preservation, 5 sp) เป็นคนที่ต้องการซ่อนตัวอยู่ในปราสาทของตัวเองที่ล้อมรอบด้วยกำแพงขนาดใหญ่เพื่อป้องกันสิ่งต่างๆ ที่จะมารบกวนจากภายนอก พวกเขาต้องการขอบเขตที่ชัดเจนและมีการจัดหมวดหมู่มันอย่างแยกเป็นส่วนๆ เขาต้องการควบคุมจัดการพื้นที่ส่วนตัวหรือเวลาส่วนตัวของตัวเองให้มากที่สุด
ลักษณ์ 5 ที่มีลักษณ์ย่อยแบบผดุงตน (self-preservation, 5 sp) มักจะเป็นคนที่พูดน้อยและไม่ค่อยชอบแสดงออกทางอารมณ์ความรู้สึกมากที่สุด เขาอาจดูราวเป็นเหมือนคนที่ค่อนข้างสงบนิ่งและไร้อารมณ์เมื่อต้องอยู่กับคนอื่น และมักจะหลีกเลี่ยงความสัมพันธ์หรือความคาดหวังในรูปแบบต่างๆ
ลักษณ์ 5 แบบความสัมพันธ์ (One-to-one/sexual/1-1, 5 sx)
ลักษณ์ 5 ที่มีลักษณ์ย่อยแบบความสัมพันธ์ (one-to-one/sexual/1-1, 5 sx) เป็นลักษณ์ย่อยที่ให้ความสำคัญเกี่ยวกับความสัมพันธ์และความรักค่อนข้างมาก พวกเขามักมีอุดมคติเกี่ยวกับความรัก ตรวจสอบความคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับมันอยู่เป็นประจำ พวกเขามักจะอาศัยอยู่ในโลกของตัวเองที่คิดเกี่ยวกับเรื่องเหล่านี้
ลักษณ์ 5 แบบความสัมพันธ์ (one-to-one/sexual/1-1, 5 sx) มักจะให้ความสำคัญเกี่ยวกับเรื่องความไว้ใจเป็นอันดับแรก พวกเขามักจะมองหาคนที่มีความไว้ใจ และต้องการสร้างความไว้ใจกับคนที่เขามีความสัมพันธ์ โดยมากแล้วคนลักษณ์ 5 มักจะแสดงออกสิ่งเหล่านี้ผ่านการบอกความลับ แลกเปลี่ยนความลับระหว่างกัน
ลักษณ์ 5 แบบสังคม (Social, 5 so)
ลักษณ์ 5 ที่มีลักษณ์ย่อยแบบสังคม (social, 5 so) มักจะให้คุณค่ากับความรู้หรือสติปัญญาค่อนข้างมาก และสามารถเป็นคนที่พูดเก่งหรือเข้ากับผู้คนได้ค่อนข้างดีหากผู้คนเหล่านั้นเป็นคนที่มีความสนใจในเรื่องเดียวกันกับเขา อยู่ในกลุ่มเดียวกัน หรือมีคุณค่าบางอย่างร่วมกัน
ลักษณ์ 5 ที่มีลักษณ์ย่อยแบบสังคม (social, 5 so) ไม่ค่อยต้องการความสัมพันธ์ในรูปแบบต่างๆ มากนัก แต่ต้องการกลุ่มคนที่ให้เขาแลกเปลี่ยนความสนใจ คุณค่า หรืออุดมคติระหว่างกันได้ พวกเขาอาจไม่เข้ากลุ่มกับคนธรรมดา แต่เมื่ออยู่กับคนในกลุ่มเฉพาะของเขาแล้ว เขาจะสามารถโดดเด่นและแสดงคุณลักษณะที่คนในกลุ่มของเขาให้ความสำคัญร่วมกันออกมา
สภาวะปีก (Wing) ของลักษณ์ 5
สภาวะปีก (wing) ที่ลักษณ์ 5 มีคือ ปีกลักษณ์ 4 และปีกลักษณ์ 6 ซึ่งคนลักษณ์ 5 บางคนอาจไม่พบสภาวะปีกอยู่ก็ได้เช่นกัน โดยสภาวะปีกจะทำให้พวกเขามีการแสดงออกที่แตกต่างกันออกไป
ลักษณ์ 5 ปีก 4 (5w4)
ลักษณ์ 5 ปีก 4 (5w4) เป็นลักษณ์ 5 ที่มีความอ่อนไหวทางอารมณ์มากกว่าลักษณ์ 5 ทั่วๆ ไป ชอบศิลปะ ละเอียดอ่อน อาจจะมีลักษณะนิสัยชอบอยู่คนเดียวและจมดิ่งอยู่กับความรู้สึกมากกว่า แต่เมื่ออยู่กับคนอื่นก็ยังไม่ค่อยแสดงออกเรื่องความรู้สึกออกมามากนัก
ลักษณ์ 5 ปีก 6 (5w6)
ลักษณ์ 5 ปีก 6 (5w6) เป็นลักษณ์ 5 ที่ชอบใช้ตรรกะ มักจะถนัดในการคิดวิเคราะห์สิ่งต่างๆ มีความกังวลกับเรื่องในอนาคต หลีกหนีความสัมพันธ์ใกล้ชิดมากกว่าลักษณ์ 5 ทั่วๆ ไป มีความอยากรู้อยากเห็นเรื่องต่างๆ แม้ไม่ได้เป็นเรื่องที่สนใจเป็นพิเศษ
สภาวะลูกศร (Arrow Line) ของลักษณ์ 5
สภาวะลูกศร (arrow line) เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเมื่อคนในลักษณ์นั้นกำลังอยู่ในสภาวะที่มั่นคง หรือไม่มั่นคง ซึ่งจะทำให้มีพฤติกรรมและการแสดงออกเหมือนคนในลักษณ์อื่น สำหรับคนลักษณ์ 5 จะมีสภาวะลูกศรไปยังลักษณ์ 8 เมื่อมีความมั่นคง และลักษณ์ 7 เมื่อมีความไม่มั่นคง
ในสภาวะที่มั่นคง ลักษณ์ 5 มีลูกศรไปยังลักษณ์ 8 ทำให้ได้รับอิทธิพลและการแสดงออกของลักษณ์ 8 เช่น การควบคุม การจัดระเบียบ มีพลังในการทำสิ่งต่างๆ และสามารถแสดงออกอารมณ์ที่รุนแรงเช่นความโกรธได้ออกมาง่ายขึ้น เป็นต้น
ในสภาวะที่ไม่มั่นคง ลักษณ์ 5 มีลูกศรไปยังลักษณ์ 7 ทำให้ได้รับอิทธิพลและการแสดงออกของลักษณ์ 7 เช่น การค้นหาทางเลือกใหม่ๆ การทำตัวสนุกสนานร่าเริง กระตือรือร้น ต้องการความคิดสร้างสรรค์และการออกนอกกรอบ เป็นต้น
คนลักษณ์ 5 ในที่ทำงาน
คนลักษณ์ 5 เป็นคนที่ให้ความสำคัญเกี่ยวกับความรู้ ทฤษฎี และความเป็นระบบค่อนข้างมาก พวกเขาสามารถเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านใดด้านหนึ่งได้อย่างไม่ยากนัก มีการตัดสินใจที่เด็ดขาดจากการวิเคราะห์และรวบรวมข้อมูลอย่างรอบคอบ นอกจากนั้นพวกเขายังเป็นคนที่เปิดกว้างต่อการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะหากการเปลี่ยนแปลงนั้นมีข้อมูลสนับสนุนที่ดีมากเพียงพอ
สิ่งที่คนลักษณ์ 5 ช่วยเหลือได้ดีในที่ทำงาน คือ การจัดการองค์ความรู้ การวิเคราะห์อย่างรอบด้าน การแสวงหาข้อมูล และการจัดการอย่างเป็นระบบ พวกเขาชอบเป็นผู้เชี่ยวชาญในด้านต่างๆ และสามารถอุทิศเวลาในการศึกษาสิ่งที่ไม่เคยมีใครทำมาก่อนได้อย่างดีเยี่ยม
ปัญหาที่อาจเกิดจากคนลักษณ์ 5 ในที่ทำงาน คือ ทักษะเกี่ยวกับสังคม ซึ่งการมีปฏิสัมพันธ์และการแสดงออกทางความรู้สึกเป็นเรื่องที่ท้าทายสำหรับคนลักษณ์ 5 หากพวกเขาใช้เวลากับผู้คนมากเกินไปอาจทำให้เขารู้สึกเหนื่อยล้า หมดแรง จนถึงขั้นหมดไฟจากการทำงานได้ง่าย
แนวทางการพัฒนาตัวเองของคนลักษณ์ 5
คนลักษณ์ 5 สามารถพัฒนาตัวเองได้ด้วยวิธีต่างๆ เหล่านี้
สังเกตเมื่อตัวเองมีความต้องการพื้นที่ส่วนตัว เวลาส่วนตัว หรือพลังงาน
รู้ตัวเมื่อพยายามแยกอารมณ์ความรู้สึกออกจากตัวเอง
ตระหนักรู้เมื่อตัวเองเริ่มคิดวิเคราะห์เกี่ยวกับสถานการณ์ ผู้คน หรือสิ่งที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะเมื่อเกิดความคิดด้านลบ ความไม่ปลอดภัยมั่นคง
เรียนรู้ที่จะอยู่กับอารมณ์ที่อ่อนไหวของคนอื่น
อยู่กับความรู้สึกที่เกิดขึ้นกับร่างกาย เรียนรู้ที่จะสังเกตความรู้สึก
แหล่งอ้างอิงและข้อมูลเพิ่มเติม
Chestnut, Beatrice. 2013. The complete Enneagram. Berkeley: She Writes Press.
Palmer, Helen. 1991. The Enneagram: Understanding Yourself and the Others In Your Life.
Wagele, Elizabeth, and Renee Baron. 1995. Are You My Type, Am I Yours? : Relationships Made Easy Through The Enneagram.
https://www.enneagraminstitute.com/
https://theenneagramatwork.com/
Urbinner เป็นพื้นที่ให้ทุกคนได้เติบโตจากการเรียนรู้ในทุกช่วงเวลาของชีวิต โดยทีมนักจัดกระบวนการจะพาคุณไปเรียนรู้ทักษะที่นำไปสู่การเข้าใจตัวเอง สร้างความสัมพันธ์ที่ดี และการตระหนักรู้ร่วมกัน เพื่อให้ทุกคนสามารถทำในสิ่งที่มีคุณค่าและความหมายสำหรับตัวเอง องค์กร และชุมชนของเราได้
Comments